ေအာင္သူၿငိမ္း
ေအာက္တုိဘာလ ၉ ရက္၊ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္။
ေဆာင္းပါး
ျမန္မာျပည္သူမ်ား အေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ စိတ္ဒဏ္ရာ ရသြားၾကသည္။ အမာရြတ္ ထင္ေစႏိုင္ေလာက္သည့္ စိတ္အတြင္း ဒဏ္ရာမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ အစုအျပံဳလိုက္ လူသတ္ပြဲမ်ား၏ ဒဏ္ရာ ဒဏ္ခ်က္မ်ားက ေသြးမတိတ္ေသး။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ဒီပဲယင္း အစုအျပံဳလိုက္ လူသတ္ပြဲမ်ား၏ ဒဏ္ရာ ဒဏ္ခ်က္မ်ားက ေသြးစိမ္းရွင္ရွင္။ ေနာက္ထပ္ ဒဏ္ရာဒဏ္ခ်က္မ်ား ရေစခဲ့ျပန္သည္။ ဤတႀကိမ္တြင္ေတာ့ အေတာ္ ကုစားရန္ ခက္ပါလိမ့္မည္။ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္ ရင္ၾကားေစ့ေရးတို႔၊ ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးတို႔ ေျပာေနၾကေသာ္လည္း ဤတႀကိမ္တြင္ေတာ့ အစစ္အမွန္ ျပန္လည္ ေပါင္းစည္းႏိုင္ရန္ အေတာ္ အခ်ိန္ယူၾကရေတာ့မည္ ျဖစ္သလို၊ ပ်က္ျပားသြားၿပီ ျဖစ္ေသာ ယံုၾကည္မႈ တည္ေဆာက္ေရး အတြက္လည္း ႏိုင္ငံတခု၊ လူမႈ အဖြဲ႔႔အစည္းတခု အေနျဖင့္ အေတာ္ ရုန္းကန္ႀကိဳးပမ္း ၾကရပါဦးေတာ့မည္။
(Trauma) ဟု ေဆးပညာရပ္အားျဖင့္ ေခၚဆိုၾကေသာ စိတ္တြင္းနာ၊ သို႔မဟုတ္ စိတ္ဒဏ္ရာသည္ လူတဦးခ်င္းအဖို႔ပင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရင္ဆိုင္ ရုန္းကန္ၾကရေသာ ျပႆနာ ျဖစ္ပါသည္။ လူတဦး၏ စိတ္တြင္း ဒဏ္ရာမ်ား ကုသႏိုင္ေရး အတြက္ပင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အခ်ိန္ေပးၾကရသည္။ အခ်ဳိ႕ ပညာရွင္မ်ားက ၇-ႏွစ္မွ ၁၅-ႏွစ္တိုင္တိုင္ အခ်ိန္ယူၾကရသည္ဟု ဆိုၾကပါသည္။ ကဗ်ာဆရာႀကီး ဦးတင္မိုးက သူ၏ ကဗ်ာတပုဒ္တြင္ ျမန္မာျပည္၏ အေျခအေနႏွင့္ ပတ္သက္၍ "ျပည္တြင္းနာ" ဟု သံုးႏႈံးခဲ့ဖူးသည္ကို က်ေနာ္ မွတ္မိေနပါသည္။ သူက ကပ္သေဘာ၊ အေထြေထြ အက်ပ္အတည္း သေဘာကို ေျပာသည္ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ က်ေနာ္၏ ယူဆခ်က္ကေတာ့ ဤ "ျပည္တြင္းနာ" ဟူေသာ စကားလံုးတြင္ပင္ စိတ္ခံစားခ်က္ သေဘာမ်ားလည္း ပါဝင္ေနသေယာင္ ထင္မွတ္မိပါေတာ့သည္။ လူတဦးခ်င္း၏ စိတ္ဒဏ္ရာမ်ား ေပါင္းစည္းမိေသာအခါ၊ ကပ္ေဘးဒုကၡ၊ အက်ပ္အတည္းမ်ား၊ စစ္ႀကီးမ်ား၊ အဖ်က္အဆီး ေဘးဆိုးႀကီးမ်ား ၾကံဳေတြ႔ရေသာအခါ လူမႈအဖြဲ႔အစည္း တခုလံုး စိတ္ ဒဏ္ရာ ခံစားရတတ္ပါသည္။ က်ေနာ္ကေတာ့ ၁၉၈၈၊ ၂၀၀၃ ဒီပဲယင္း၊ ၂၀၀၇ သံဃာမ်ား၏ ကံေဆာင္ပြဲ ၿဖိဳခြင္း ႏွိမ္နင္းမႈ မ်ားသည္ က်ေနာ္တို႔ လူမႈအဖြဲ႔ႀကီး တခုလံုးအတြက္ တခုအေပၚ တခုဆင့္၍ စိတ္ဒဏ္ရာမ်ား အနာေဖး မတက္ႏိုင္ခင္၊ ေနာက္ထပ္ နာက်ဥ္ ေစျပန္ခဲ့ၿပီဟု ျမင္ေနမိပါေတာ့သည္။
ဤသို႔ စိတ္ဒဏ္ရာ ရေစေလာက္ေအာင္ ၾကံဳရေသာ အေျခအေနမ်ဳိးတြင္ ထိုသူတဦး၏ လံုျခံဳမႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ က်ေနာ္တို႔၏ ယံုၾကည္ထားခ်က္ကို အေျခခံ ေဖာင္ေဒးရွင္းမွ စ၍ ဆြဲလႈပ္ ခံလိုက္ရပါသည္။ တနည္းဆိုရေသာ္ ယံုၾကည္ ထားေသာအရာ ကိစၥမ်ားလည္း ၿပိဳကြဲ ေၾကမြ သြားရပါေတာ့သည္။ ထို႔အျပင္ စိတ္ဒဏ္ရာရလွ်င္ လူအမ်ားသည္ ဤဒဏ္ရာ ေျပေပ်ာက္ေစေၾကာင္း အတြက္ နည္းလမ္းမ်ားစြာျဖင့္ တုံ႔ျပန္ တတ္ၾကပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ - မိမိ စိတ္တြင္း ခံစားခ်က္ကို ေျဖသိမ္႔ႏိုင္ေရးအတြက္ အရက္ေသာက္ ထြက္ေပါက္ ရွာၾကျခင္းမ်ား၊ အိမ္ျပန္လာေသာအခါ မိန္းမရိုက္၍ အိမ္တြင္း အႏိုင္က်င့္ ႏွိပ္စက္မႈမ်ား၊ အျခားနည္းေပါင္းစံုျဖင့္ လြဲမွား မူမမွန္စြာ ေျဖရွင္း ၾကသည္မ်ားလည္း ေတြ႔ရတတ္ပါသည္။ ဤ တုံ႔ျပန္ပံု လုပ္ငန္းမ်ဳိးကို Coping mechanism ဟု ေခၚၾကပါသည္။
ႏိုင္ငံအမ်ားတြင္လည္း ဤသို႔ လူမႈ အဖြဲ႔အစည္းႀကီး တရပ္လံုး စိတ္ဒဏ္ရာ ရေစေသာ ျဖစ္ရပ္မ်ား ၾကံဳခဲ့ၾကရဖူးပါသည္။ ဥပမာ- အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ဆိုလွ်င္ ျပည္တြင္းစစ္၏ သမိုင္းေၾကာင္းကို ေျပာ၍ မဆံုးေသးသကဲ့သို႔၊ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ ကို ၾကံဳခဲ့ရေသာ မ်ဳိးဆက္မ်ားက ရန္-ငါ (အျဖဴ သို႔မဟုတ္ အမဲ) စသည့္ အေတြးမ်ားႏွင့္ စစ္ေအး တိုက္ပြဲကို ဆက္ခဲ့ၾကေၾကာင္းလည္း ေလ့လာသူမ်ားက ဆိုၾကပါသည္။ ထို႔အျပင္ စက္တင္ဘာ ၁၁ (September 11) သည္ အေမရိကန္ လူထု အမ်ားအတြက္ စိတ္ဒဏ္ရာ အႀကီးအက်ယ္ ရေစခဲ့ေသာ ကိစၥပင္ ျဖစ္သည္။ ဤစက္တင္ဘာ ၁၁ တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ တုံ႔ျပန္လာပံု ဆိုးက်ဳိးမ်ားကို မိမိတို႔ ေတြ႔ၾကံဳ ခံစားေနၾကရၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ အေမရိကန္ လူထုမ်ား၏ အစြန္းေရာက္ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓါတ္ကို ပိုမို ျပင္းထန္ေစသကဲ့သို႔ အျခားေသာ လူမႈ အခြင့္အေရး၊ စစ္၊ ကမၻာ့ ဆက္ဆံေရး မ်က္ႏွာစာမ်ားတြင္ မ်ားစြာ အက်ဳိး သက္ေရာက္ေစခဲ့ပါသည္။
အခ်ဳိ႕ လူမႈ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္လည္း စိတ္ဒဏ္ရာ ရေစေသာ ျဖစ္ရပ္မ်ား ၾကံဳၾကရဖူးပါသည္။ နာဇီမ်ား၏ အစုလိုက္ အျပံဳလိုက္ ဂ်ဴးမ်ားကို လက္စတုန္း သုတ္သင္မႈသည္ လူမႈအဖြဲ႔အစည္း တခုလံုးကို ထိခိုက္ ေစခဲ့သကဲ့သို႔၊ ပါလက္စတိုင္း ျပည္သူမ်ား၏ ႏိုင္ငံမဲ့ တြန္းပို႔ ခံရေသာ အေျခအေန၊ ဒုကၡ သံသရာမ်ားကလည္း လူမႈ အဖြဲ႔အစည္းကို ဝါးအစည္းေျပေစ သကဲ့သို႔၊ တဖက္တြင္လည္း အစြန္းေရာက္ အယူအဆမ်ား ထြက္ေပၚလာေစပါသည္။ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား အေၾကာင္း ေလ့လာၾကသူမ်ားက ထိုလူမႈ အဖြဲ႔အစည္း၏ ေကာက္ယူ ေမြးစားထားေသာ စိတ္ဒဏ္ရာ (chosen trauma) မ်ား အေၾကာင္းကိုလည္း အက်ယ္တဝင့္ ေလ့လာ ဖူးခဲ့ၾကပါသည္။
ယခုေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပေနၾကေသာ သံဃာမ်ားကို လမ္းမလယ္ေခါင္ ရက္ရက္စက္စက္ ပစ္ခတ္ ေခ်မႈန္း ေနပံုမ်ားကို ျမင္ေတြ႔ခဲ့ၾကရသည္။ ေျပာရမည္ဆိုလွ်င္ ၂၀၀၇ စက္တင္ဘာလ သံဃာမ်ားႏွင့္ ဆႏၵျပ ျပည္သူမ်ားကို ရက္ရက္စက္စက္ ၿဖိဳခြဲေခ်မႈန္းမႈသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စက္တင္ဘာ (၁၁) Burma September 11 ဟု တင္စားလွ်င္ မမွားႏိုင္ပါ။ ထစ္ကနဲရွိ စစ္တပ္ အားကိုး၊ လက္နက္ အားကိုးျဖင့္ ဖိနင္း ေခ်မႈန္းလိုသည့္ အာဏာရွင္မ်ား၏ ေဒါသ၊ အမ်က္ မာန္မာနမ်ားကို ျမင္ေတြ႔လိုက္ၾကရသည္။ ထို႔အျပင္ တဖက္သတ္ ေျပာဆို ဝါဒ ျဖန္႔ခ်ိေနမႈမ်ား ကလည္း၊ ထပ္မံ ေစာ္ကားသကဲ့သို႔ ရွိေနေစသည္။ သံဃာမ်ားက ဆိုခဲ့သကဲ့သို႔ ေမတၱာဓါတ္ အားနည္းသည့္ အျပဳအမူမ်ား၊ ရုန္႔ရင္း ၾကမ္းတမ္းမႈမ်ား ကလည္း ဆက္လက္ သည္းညည္း မခံႏိုင္စရာ။ လူအမ်ား၏ ကိုးကြယ္ ယံုၾကည္မႈ ဘာသာေရး အေျခခံကိုပါ ရိုက္ခ်ဳိး ေၾကမြ ေစသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေစခဲ့သည္။
သမိုင္းအရလည္း စိတ္နာက်ည္းစရာမ်ားက အႀကိမ္ႀကိမ္၊ ၁၉၆၂ ေက်ာင္းသားသမဂၢ အေဆာက္အဦးကို ၿဖိဳခဲ့သည္။ ဦးသန္႔ အေရးအခင္းတြင္ ေသြးေခ်ာင္း စီးခဲ့ရသလို၊ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္ အလုပ္သမား ဆႏၵျပပြဲမ်ားကိုလည္း ပစ္ခတ္ ေခ်မႈန္းခဲ့သည္။ ၁၉၈၈၊ ၂၀၀၃၊ ၂၀၀၇ ေသြးေခ်ာင္း စီးရမႈမ်ားက ျမန္မာ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း အတြက္ မေမ့ႏိုင္စရာ အျဖစ္အပ်က္မ်ား ျဖစ္ေနသည္။ ထိုထက္ပို၍ ဆိုးသည္မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈကို လိုလားသည့္၊ ဗုဒၶဘာသာ ထြန္းကား၊ အေလးအျမတ္ ထားသည့္ လူမႈ အဖြဲ႔အစည္းဟု ဂုဏ္ယူေနၾကဆဲ ရဟန္း သံဃာမ်ားႏွင့္ သာသနာကို အဆိုးဝါးဆံုး ဖ်က္ဆီး ေခ်မႈန္းလိုက္မႈသည္ လူအမ်ားအတြက္ စိတ္ဒဏ္ရာကို ပို၍ နက္ရိႈင္း လာေစခဲ့ေတာ့သည္။
သံဃာမ်ား၏ ဆႏၵျပပြဲမ်ားကို အၾကမ္းဖက္ ေခ်မႈန္းေနစဥ္တြင္ ျပည္တြင္းမွ "သဲ" ဟူေသာ ကေလးမ တဦးႏွင့္ မိမိ ခ်က္တင္ စကားေျပာခြင့္ ရေနခဲ့ပါသည္။ သူေရာ၊ က်ေနာ္ပါ စိတ္လႈပ္ရွား ေနၾက၍ အေတာ္လည္း စိတ္ထိခိုက္ ေနၾကရပါသည္။ "ပစ္ေနပီ။ ပစ္ေနပီ။ လုပ္ၾကပါဦး" "ေသကုန္ၾကေတာ့မွာပဲ" တဖက္ ျမန္မာျပည္ဖက္မွ သူမ ရိုက္ပို႔လိုက္ေသာ စာသားမ်ား က်ေနာ္ ရရွိေနပါသည္။ သူမက ျပင္ပသို႔ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို တတ္ႏိုင္သမွ် သတင္း ေပးႏိုင္ေရးအတြက္ ႀကိဳးစား ကူညီေနသူသာ ျဖစ္ပါသည္။ မိမိႏွင့္ ယခင္ကလည္း မရင္းႏွီး၊ မကၽြမ္းဝင္ခဲ့ပါ။ "ေျပာေပးၾကပါဦး" "က်မတို႔လည္း ဘာမွ မတတ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး" သူမက အျဖစ္အပ်က္ အေသးစိတ္ကို ေပးပို႔ေနခ်ိန္တြင္ ခံစားခ်က္ကိုပါ က်ေနာ္ ထဲထဲဝင္ဝင္ ျမင္ေနရပါသည္။
က်ေနာ္လည္း မည္သို႔မွ် မကူညီႏိုင္ခဲ့ပါ။ က်ေနာ့ကိုယ္ က်ေနာ္လည္း ၁၉၈၈ အာဏာသိမ္းမႈ အၿပီး၊ ရန္ကုန္ ေဆးရံုႀကီးအနီး ရင္ခြဲရံုရွိ သူငယ္ခ်င္း အေလာင္းနားတြင္ နံရံကိုထု၊ မ်က္ရည္ေတြက် ငိုယိုေနေသာ လူငယ္ေလး တေယာက္ကို ျပန္ျမင္ေယာင္ ေနပါသည္။ ထိုသို႔ ငိုယိုေနခဲ့သူ လူငယ္ကေလးမွာ က်ေနာ္ကိုယ္တိုင္ ျဖစ္ပါသည္။ ယခုေတာ့ ငိုယိုေနသူ ကေလးမ တဦး၏ အျဖစ္ကို က်ေနာ္ကိုယ္တိုင္ ေနာက္ထပ္ ျမင္ေတြ႔ေနရပါေတာ့သည္။
က်ေနာ္တို႔၏ စိတ္ဒဏ္ရာမ်ားက ပို၍ပို၍ နက္ရိႈင္း လာေစပါသည္။ က်ေနာ္ တေယာက္ထဲ မဟုတ္။ က်ေနာ္တို႔ လူမႈ အသိုင္း အဝိုင္းႀကီးေရာ၊ ေနာက္ထပ္ မ်ဳိးဆက္သစ္ လူငယ္မ်ားပါ ထပ္၍ စိတ္ဒဏ္ရာ သင့္ရျပန္ပါၿပီ။ ဘယ္ေတာ့မ်ားမွ ၿပီးႏိုင္ေတာ့ မည္နည္း။ မည္သည့္အခါမွ ေက်ေပ်ာက္ ႏိုင္ၾကပါေတာ့မည္နည္း။ မ်ဳိးဆက္မ်ား ဆင့္ခဲ့ၾကၿပီ ျဖစ္သည္။
စစ္အစိုးရကေတာ့ လူအနည္းစုကေလး၏ အံုႂကြမႈ၊ ေကာက္ရိုးမီးသဖြယ္ ပံုေဖာ္ေနပါသည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္း စုၾကည္ကို ေတြ႔မည္ဟု အေပၚစီး မက္လံုး ေပးရံုေလာက္ျဖင့္ ၿငိမ္းေအးသြားေတာ့မည့္ ကိစၥဟု ထင္ေနပံုရပါသည္။ လူမႈ အဖြဲ႔အစည္း အတြင္း နက္နက္ရိႈင္းရိႈင္း ျဖစ္ေပၚေနခဲ့ေသာ စိတ္ဒဏ္ရာ အတြင္းေၾကကို ဤမွ်ေလာက္ျဖင့္ ေက်ပ်က္ေစလိမ့္မည္ မဟုတ္ ပါ။ က်ေနာ္တုိ႔၏ ယံုၾကည္မႈ အေျခခံ တခုလံုး ကိုင္လႈပ္ ခံလိုက္ရေသာ အေျခအေန၊ ကမၻာ့ ကုန္သြယ္ေရး ေမွ်ာ္စင္ႀကီး ၿပိဳက်ခဲ့ သလို အျပန္အလွန္ ယံုၾကည္မႈမ်ား ၿပိဳကြဲ ေျမေပၚ ပံုက်သြားရသည့္ အေျခအေနကို က်ေနာ္ ျမင္ေနရပါသည္။ ဤစိတ္ဒဏ္ရာ ဒဏ္ခ်က္မ်ားျဖင့္ က်ေနာ္တို႔ လူမႈ အဖြဲ႔အစည္းႀကီးက ကာလအတန္ၾကာ ဆက္လက္ ေလွ်ာက္လွမ္း ေနၾကရဦးေတာ့မည္ ျဖစ္ပါေတာ့သည္။
ေအာက္တိုဘာလ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္။
